Mae Cyngor Sir Fynwy wedi croesawu’r newyddion gan Lywodraethau Cymru a’r DU am gronfa £1 miliwn i drawsnewid Afon Gwy.

Nod y fenter ymchwil ar y cyd newydd yma gwerth £1miliwn yw mynd i’r afael ag ansawdd dŵr yn Afon Gwy.

Fel Cyngor, rydym yn ymroddedig i weithio ar y cyd â Llywodraethau Cymru a’r DU, ein cynghorau cyfagos ym Mhartneriaeth Gwy, Bwrdd Rheoli Maetholion Dalgylch Gwy, a phartneriaid lleol i wella’r gwaith parhaus a symud ymlaen â chamau gweithredu o fewn Strategaeth Hinsawdd a Natur y Cyngor.

Bydd y rhaglen ymchwil drawsffiniol yn:

• Ymchwilio i ffynonellau’r llygredd a’r pwysau sy’n effeithio ar yr afon

• Astudio effeithiau newid arferion ffermio a rheoli tir

• Datblygu a phrofi ffyrdd newydd o wella ansawdd dŵr

• Archwilio beth sy’n gyrru dirywiad bywyd gwyllt a llif dŵr – symudiad a maint y dŵr sy’n hanfodol ar gyfer cynefinoedd a rhywogaethau

Mae Cyngor Sir Fynwy wedi ymrwymo i chwarae ei rôl wrth lanhau’r afonydd sy’n llifo drwy ein Sir. Mae ein hafonydd wrth galon ein hamgylchedd naturiol, ein treftadaeth ddiwylliannol a’n heconomi ac maent o bwysigrwydd aruthrol ar gyfer bywyd gwyllt, hamdden a thwristiaeth. Fodd bynnag, mae ein hafonydd a’n cefnforoedd mewn argyfwng oherwydd llygredd o garthffosiaeth, arferion amaethyddol, pwysau gan ddatblygiad, plastigion a thymheredd yn codi.

Bydd y buddsoddiad newydd a gyhoeddwyd ar 11eg Mawrth 2025 yn helpu’r Cyngor a’i bartneriaid i sicrhau dyfodol ein hafonydd.

Dywedodd y Cynghorydd Catrin Maby, Aelod Cabinet Cyngor Sir Fynwy dros Newid Hinsawdd a’r Amgylchedd: “Mae’r buddsoddiad o £1miliwn mewn ymchwil i’w groesawu’n fawr. Fel dinesydd-wyddonydd, rwy’n profi fy afon leol yn wythnosol, ac fel Cyngor, rydym wedi ymrwymo i wneud popeth o fewn ein gallu i fynd i’r afael â’r newid yn yr hinsawdd a diogelu’r amgylchedd naturiol. Rydym yn gweithio gyda’n partneriaid ar draws awdurdodau lleol a sectorau yn Afon Gwy a’r Wysg i groesawu partneriaethau o Lywodraeth y DU, ac roedd Gweinidogion Cymru o’r dalgylch wrth ein bodd hefyd. wythnos, a’u gweld yn eistedd ochr yn ochr ac yn addo eu hymrwymiad i achub ein hafonydd.”

Yn 2019, roedd Cyngor Sir Fynwy wedi datgan argyfwng hinsawdd. I gydnabod natur yn ogystal â’r argyfwng hinsawdd, gwnaethom adnewyddu ein dull gweithredu a chyhoeddi Strategaeth Hinsawdd a Natur yn 2024. Mae rhagor o wybodaeth a’n strategaethau ar gael yma: www.monmouthshire.gov.uk/cy/newid-hinsawdd/