I ddathlu Pythefnos Masnach Deg 2023 (27ain Chwefror i 12fed Mawrth) Mae grwpiau ledled Sir Fynwy yn cynnal digwyddiadau a ddyluniwyd i ymgysylltu, hysbysu ac addysgu pobl am y bygythiad brys i ddyfodol bwyd a dyfir dramor. Mae’r digwyddiadau’n rhan o ymgyrch flynyddol Sefydliad Masnach Deg i ddathlu’r ffermwyr dramor sy’n tyfu rhai o fwydydd pob dydd Prydain.
Bydd Pythefnos Masnach Deg unwaith eto’n taflu sylw ar yr argyfwng yn yr hinsawdd a’r bygythiad cynyddol y mae’n ei achosi i rai o hoff gynnyrch bwyd y blaned, yn ogystal â bywoliaeth y ffermwyr a’r gweithwyr amaethyddol sy’n eu tyfu. Bydd yn dangos sut mae goroesiad bwydydd mwyaf poblogaidd y byd yn y dyfodol – fel bananas, coco, a choffi – yn y fantol oni bai ein bod yn cefnogi ffermwyr a gweithwyr amaethyddol sy’n chwarae rhan ganolog yn yr ymateb hinsawdd.
Bananas yw ffrwyth mwyaf poblogaidd y byd ac mae’r fasnach bananas yn parhau yn gonglfaen economi llawer o wledydd. I fwy na 450 miliwn o bobl ledled y byd, mae bananas a llyriaid yn gnydau pob dydd hanfodol, yn enwedig mewn gwledydd incwm is. Ond yng nghanol effaith newid yn yr hinsawdd, a’r bygythiadau sy’n deillio o hynny yn sgil clefydau planhigion, mae dyfodol bananas yn gynyddol mewn perygl. Mae astudiaeth ddiweddar yn rhybuddio y bydd patrymau tywydd dramatig, sy’n cael eu sbarduno gan newid yn yr hinsawdd, yn debygol o roi ergydion difrifol i gynhyrchu amaethyddol mewn rhanbarthau allweddol ledled y byd, gyda rhai ardaloedd yn profi llai o law a thymheredd mwy eithafol, wrth i wledydd eraill weld mwy o risg o seiclonau trofannol.
Yn yr un modd, mae tyfwyr coffi yn rhanbarth Mynydd Elgon, Uganda, yn profi mwdlithriadau a llifogydd yn fwy a mwy rheolaidd. Mae eu heffeithiau’n ddinistriol ac yn aml yn angheuol. Mae Masnach Deg yn golygu bod y cymunedau hyn yn gallu cydweithio i frwydro’n ôl trwy blannu coed, trwy ddulliau ffermio cynaliadwy a rhaglenni addysg ar y cyd. Mae’r cynlluniau hyn yn helpu cymunedau i liniaru effeithiau newid yn yr hinsawdd a dod yn fwy gwydn i eithafion y tywydd y maent yn eu hwynebu fwyfwy.
Dywedodd yr Aelod Cabinet dros yr Amgylchedd a Newid yn yr Hinsawdd, y Cynghorydd Catrin Maby, “Mae newid yn yr hinsawdd yn effeithio ar fywydau pobl ar draws y byd. Mae Masnach Deg yn helpu ffermwyr a thyfwyr i ddatblygu ffyrdd o ymdopi ag effeithiau newid yn yr hinsawdd ac addasu i wahanol eithafion y tywydd. Mae Sir Fynwy yn falch o fod yn sir Masnach Deg, ac mae’n bwysig ein bod yn meddwl yn ofalus am effaith yr hyn rydyn ni’n ei roi yn ein basgedi siopa. Mae prynu Masnach Deg wir yn gwneud gwahaniaeth i fywydau pobl ac yn helpu cymunedau i fod yn fwy gwydn, gan eu galluogi i barhau i gael incwm teilwng o’r bwydydd rydym yn eu mwynhau.”
Mae pedwar grŵp Trefi Masnach Deg Sir Fynwy yn y Fenni, Cas-gwent, Trefynwy a Brynbuga yn trefnu llu o ddigwyddiadau ar draws y wlad yn ystod Pythefnos Masnach Deg.
Mae’r digwyddiadau’n cynnwys: Sadwrn 18fed Chwefror, Stondin Masnach Deg ym Marchnad Ffermwr Brynbuga yng Nghanolfan Arddio Willows, 9am-11.30am. Dydd Gwener 24ain Chwefror yng Nghlwb Pêl-droed y Fenni, Pen-y-pound, 2pm, a bydd Kadun Rees o Fasnach Deg Cymru yn siarad gyda U3A y Fenni. Dydd Llun 20fed Chwefror tan 12fed Mawrth, Llwybr Masnach Deg Cas-gwent – Casglwch ffurflen mynediad o Toytastik neu Coffee#1, dilynwch y llwybr i ddod o hyd i gynhyrchion Masnach Deg o amgylch y dref ac yna ymunwch â’r gystadleuaeth i ennill gwobr Masnach Deg.
Bydd pob digwyddiad yn cyflwyno’r neges bod dewis Masnach Deg, beth bynnag fo’ch cyllideb a ble bynnag rydych chi’n siopa, yn golygu dyfodol mwy cynaliadwy i’n hoff fwydydd a buddsoddiad mewn ffermwyr i ofalu am yr amgylchedd.
| Sad 18fed Chwefror | 9am – 11.30am | Marchnad Ffermwyr Brynbuga, Canolfan Arddio Willows | Stondin Masnach Deg gyda gwybodaeth a hefyd cynnyrch Masnach Deg i’w prynu |
| Mawrth 21ain Chwefror | 12.30 – 2pm | Neuadd Eglwys Fethodistaidd y Fenni | Cinio Crempog |
| Gwe 24ain Chwefror | 2pm | Clwb Pêl-droed y Fenni, Pen-y-pound | “Masnach Deg: Mae Cyfiawnder Byd-eang yn Dechrau gyda Chi”: Kadun Rees o Fasnach Deg Cymru yn siarad gyda U3A y Fenni |
| 20fed Chwefror – 12fed Mawrth | Canol Tref Cas-gwent | Llwybr Masnach Deg Cas-gwent – Casglwch ffurflen mynediad o Toytastik neu Coffee#1, dilynwch y llwybr i ddod o hyd i gynhyrchion Masnach Deg o amgylch y dref ac yna ymunwch â’r gystadleuaeth i ennill gwobr Masnach Deg. | |
| 27ain Chwefror – 12fed Mawrth | Ar-lein | Cwis Pythefnos Masnach Deg – bydd cynghorwyr a staff Cyngor Sir Fynwy yn cymryd rhan mewn cwis i ddysgu popeth am Fasnach Deg | |
| 27ain Chwefror – 12fed Mawrth | Canol Tref Trefynwy | Bydd gwirfoddolwyr yn ymweld â siopau coffi, siopau bwyd, grwpiau, ysgolion a lleoedd gwaith i ddiweddaru taflen ar ba gynhyrchion Masnach Deg sydd ar gael a ble, gan gynnig sticeri ffenestr ‘Prynwch Fasnach Deg yma’ ac annog eraill i stocio Masnach Deg. | |
| 27ain Chwefror – 12fed Mawrth | Lleoedd Cynnes Trefynwy | Bydd gwirfoddolwyr yn rhoi coffi Masnach Deg i 6 Lle Cynnes Trefynwy | |
| Dydd Iau 2il Mawrth | 10.30am – 12 | Neuadd Christchurch, North St, Y Fenni | Bydd Jenipher a Nimrod o Jenipher’s Coffi, Uganda, yn siarad yn y bore coffi. Hefyd stondin Masnach Deg. |
| Dydd Iau 2il Mawrth | Ysgol Gynradd Osbaston | Cynulliad Masnach Deg | |
| Sad 4ydd Mawrth | 9am – 11.30am | Marchnad Ffermwyr Brynbuga, Canolfan Arddio Willows | Stondin Masnach Deg gyda gwybodaeth a hefyd cynnyrch Masnach Deg i’w prynu |
| Sad 4ydd Mawrth | 12 – 2pm | Waitrose, Llan-ffwyst, Y Fenni | ‘Estyn allan i’n cymuned’: Digwyddiad Masnach Deg |
| Mer 8fed Mawrth | 10.30am – 12.00 | Neuadd Bentref Llangybi | Stondin Masnach Deg yn y “Drop In Cafe” gyda gwybodaeth a hefyd cynhyrchion Masnach Deg i brynu Neuadd Bentref Llangybi |
| Mer 8fed Mawrth | Ysgol Gynradd Pembroke, Cas-gwent | Gwirfoddolwyr Masnach Deg yn cymryd cynulliad a gwersi | |
| Sad 11eg Mawrth | 10.30am | Llyfrgell y Fenni | Bore Coffi Masnach Deg |
| Sad 25ain Mawrth | 10am i 12.30pm | Priordy Trefynwy | Coffi Masnach Deg a chacennau cartref gyda stondinau Masnach Deg/Raffl/Aprons o’r Isooko Women’s Cooperative. |
Ynglŷn â Masnach Deg
Mae Masnach Deg yn newid y ffordd y mae masnach yn gweithio drwy brisiau gwell, amodau gwaith gweddus, a bargen decach i ffermwyr a gweithwyr mewn gwledydd incwm isel.
Mae Fairtrade International yn sefydliad dielw annibynnol sy’n cynrychioli 1.9 miliwn o ffermwyr a gweithwyr ar raddfa fach ledled y byd. Mae’n berchen ar y Marc Masnach Deg, nod masnach cofrestredig i Fasnach Deg sy’n ymddangos ar fwy na 37,000 o gynhyrchion. Ymhellach i’r ardystiad, mae Fairtrade International a’i aelod-sefydliadau yn grymuso cynhyrchwyr, partner gyda busnesau, ymgysylltu â defnyddwyr, ac eiriolwr dros ddyfodol teg a chynaliadwy.
Mae Masnach Deg wedi ymrwymo i frwydro yn erbyn yr argyfwng hinsawdd. Mae Safonau Masnach Deg yn annog cynhyrchwyr i amddiffyn yr amgylchedd drwy wella pridd, plannu coed, gwarchod dŵr ac osgoi plaladdwyr, tra bod rhaglenni Masnach Deg yn cynnwys academïau hinsawdd er mwyn i ffermwyr rannu arferion gorau. Ar yr un pryd, mae Masnach Deg yn sicrhau bod hyfforddiant ar gael i gynhyrchwyr fel y gallant ddefnyddio’r dulliau amaethyddol diweddaraf, megis cydblethu cnydau a choffi a dyfwyd dan gysgod i addasu i amodau.
Mae’r Marc Masnach Deg ar gynnyrch yn golygu bod y cynhwysion Masnach Deg yn y cynnyrch hwnnw wedi’u gwirio’n annibynnol gan FLOCERT, ardystiwr annibynnol a achredwyd gan y Sefydliad Rhyngwladol dros Safoni (ISO). Gall FLOCERT atal neu, mewn rhai achosion, hyd yn oed dad-ardystio sefydliadau cynhyrchwyr Masnach Deg os yw eu harchwiliad yn dangos nad yw Safonau Masnach Deg yn cael eu cydymffurfio â nhw, ac mae wedi gwneud hynny.
Mae mwy o wybodaeth yma: http://www.fairtrade.net